سید دلاور موسوی از فعالان بخش حمل و نقل در رابطه با واژه تن بر کیلومتر گفت: تن بر کیلومتر عبارت است از کرایه حمل یک تن کالا در یک کیلومتر، تن بر کیلومتر در واقع یک نظام نرمافزاری و هوشمند در نرخگذاری حمل است، بنابراین به خودی خود باعث تبعیت تمام مسیرهای حمل کالا از یک قاعده خواهد شد که دو پارامتر وزن محموله و طول مسیر همواره بر نرخ تمام شده حمل موثر خواهند بود. ( تن بر کیلومتر یا تحمیل هزینه های جانبی به رانندگان، کلیک کنید)
[caption id="attachment_4459" align="aligncenter" width="199"] مالک نخعی راننده خود مالک[/caption]
مالک نخعی یکی از فعالان خود مالک این حوزه نیز در مورد تن بر کیلومتر اینگونه توضیح داد: تن بر کیلومتر به معنی نرخ پایه در مناقصات حمل است و اینچنین نیست که در این طرح نرخگذاری تمام و کمال انجام شود و هیچ جایی برای رقابت وجود نداشته باشد.
سید دلاور موسوی در مورد تاثیر تن برکیلومتر بر اقتصاد کامیونداران گفت:
بعداز افزایش ۲۰ درصدی کرایه حمل بار، کامیونها هنوز بازده اقتصادی مناسب را ندارند و حتی با شرایط پیش آمده و افزایش قیمت ارز وضعیت اقتصادی از قبل هم بدتر شده اما در بعضی از مسیرها و بصورت پایلوت مقدار کرایه جوابگوی هزینه سفر است، مثلاً بندرعباس به تهران یا از بندرعباس به مسیرهای مختلف اما در اکثر مواقع وجود کالا کرایههای عرضه شده حتی جوابگوی هزینه سفر را نمیدهد چه بسا بعضا کرایهها نصف هزینههای سفر را پوشش نمیدهد.
تن بر کیلومتر کل هزینههای کامیون از جمله هزینههای بیمه راننده و کمک راننده، شخص ثالث، بدنه، تعمیر و نگهداری، سوخت، لاستیک، حقوق و مزایای راننده و کمک راننده، بازگشت سرمایه را مشخص میکند. تن کیلومتر تمام هزینهها را کشف و برای تمام ظرفیتهای بارگیر کالیبره میکند.
تن برکیلومتر با پیشنهاد کرایه منطقی بر اساس هزینههای جاری و بازگشت سود سرمایهگذاری و قابلیت اجرایی در سراسر کشور یک نظام پرداخت هماهنگ را بهوجود میآورد. بر همین اساس رقابتهای کاذب و غیر اقتصادی موجود در حملونقل را حذف خواهد کرد. درقسمت آخر در مورد تاثیرگذاری این رقابتهای کاذب بر نوسازی و مسائل و مشکلات حمل و نقل توضیح خواهیم داد.
مثال: 2 کارخانه سیمان را در نظر بگیریم که هر 2 کارخانه یک محصول کاملا مشابه تولید میکنند، یک کارخانه تا مقصد ۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد و یک کارخانه ۶۰۰ کیلومتر که محصول خود را در کارخانه طی تفاهم و توافق به یک قیمت واحد میفروشند یا برای فروش محصول خود قیمت حداقل قرار دادهاند که از این قیمت کمتر نفروشند. این توافق دلایل مختلفی دارد که دلیل عمده اینکار توجیه اقتصادی و جلوگیری از ورشکستگی کارخانه میباشد.
زمانی که پرداخت کرایه در سراسر کشور طبق روال یاد شده صورت گیرد (پیروی از مسافت حمل یا تن بر کیلومتر) فروشنده سعی میکند از کوتاهترین مسیر و با کمترین هزینه کالای خود را به دست خریدار برساند.
اجرای تن کیلومتر احتمال دارد یک بار به جامعه شوک وارد کند، که این شوک هم ناشی از سوءمدیریت حملونقل است، اما در مراحل بعد تمام نوسانات ناشی از تورم را بهصورت نرم در خود حل خواهد کرد. همه میدانیم که دولت برای یارانه سوخت چه فشاری را تحمل میکند اما اگر دولت بخواهد قیمت سوخت را در چند مرحله آزاد کند، هیچگونه فشاری بر حملونقل نخواهد داشت و تن بر کیلومتر با بهروزرسانیهای پیاپی این فشار قیمت رابر کلیه درآمدهای جامعه تقسیم میکند و با یک شیب ملایم به اقتصاد کشور کمک خواهد کرد و از بروز بحران جلوگیری مینماید. در سالهای متمادی این تجربه را کسب کردهایم که سودجویان اقتصادی مبنا و دلایل واهی گرانفروشیهای خود و سواستفاده از جو جامعه را، کرایه حملونقل کالا قرار میدهند.
تن برکیلومتر این سوءاستفاده را از اینگونه افراد خواهد گرفت یعنی بهروزرسانی تن بر کیلومتر پس از گرانی و تشخیص کارشناسان بر افزایش تورم در بخشهای دیگر جامعه انجام خواهد شد، تن بر کیلومتر بهعنوان یک دستورالعمل جامع و راهنمای اقتصادی بزرگترین و تاثیرگذارترین صنف اقتصادی و زیربنایی کشور تورم را کنترل خواهد کرد.
چه بسا ممکن است که بهروزرسانیهای ماهیانه تن بر کیلومتر ثبات قیمت در جامعه یا بهصورت یک شاخص خیلی مهم باعث افت قیمت اقلام مصرفی و کالاهای ضروری جامعه بشود.
اجرای نرخگذاری عادلانه تن بر کیلومتر براساس مقدار سرمایهگذاری و فعالیتهای سنگین و نیمه سنگین هر کدام از اقشار و صنوف جامعه باعث تقسیم عادلانه کارمزدها و استفاده هر بخش از یارانه تخصیصی دولت میشود زمانیکه هر بخش از درآمد مکفی برخوردار باشند دیگر نیازی به تخصیص یارانه توسط دولت نمیباشد در صورتی که یارانه سوخت تخصیصی دولت به بخش حملونقل منافع این یارانه مستقیا به جیب بازرگانان و تُجار میرود که در حقیقت این یارانههنام حملونقل و بهکام بازرگانان و تُجار است، در صورتی که یارانه باید به بخش کم درآمد جامعه تعلق گیرد.
همانطور که در بخشهای دیگر عرض شد تن بر کیلومتر باعث کشف هزینههای واقعی کامیون و پرداخت کرایه حمل بر اساس هزینههای کامیون و سود منطقی و ضریب پروفیل طولی جادهها میشود، با اجرای تن بر کیلومتر واقعی مسلما تمام نرخها و کرایههای مندرج در بارنامه از صورت نیمهشفاف و پنهانی به صورت واقعی در میآید و در اینصورت شرکتهای حملونقل ناچارند از درآمدهای کاذب که حق و حقوق راننده و سازمان راهداری و حملونقل را نشانه رفته است دست بکشند. با واقعی شدن نرخها، سهم سازمان راهداری که از کل قرارداد حمل کالا به مقدار ۴ درصد است افزایش یافته و این امر به خودی خود باعث تامین مالی مناسب و در نهایت تعمیر و نگهداری هر چه بیشتر جادهها میشود. وقتی در کشور تمام جادهها روکش سالم داشته باشند از مستهلک شدن قطعات کامیون مخصوصا اقلام مصرفی به مقدار زیادی جلوگیری میشود، ضمن اینکه سازمان راهداری هم با قدرت و قوت مضاعفی پیگیر مسائل و مشکلات حمل ونقل میشود.
در موضوع حملونقل بینالمللی ما الان بهخاط شفاف نبودن نرخ حمل کالا و کارمزد بیش از کرایه کامیون قادر به رقابت با حملونقل کشورهای همجوار و حتی اروپایی نیستیم، تن بر کیلومتر این مشکل را حل میکند و ما با شفافسازی قادر خواهیم بود از کارمزد شرکتها مبالغ هنگفتی را بازیابی کرده مقداری را به کامیوندار داده و مقداری را برای رقابت با حملونقل و رقبای خارجی تخفیف داده تا بخش ترانزیت بینالملل هم بهبود یافته و این بخش را از ورشکستگی نجات دهیم. ضمن اینکه عملکرد سودجویانه و پنهانی شرکتهای بینالمللی باعث رکود این بخش شده و رانندگان این بخش به حمل کالای داخلی روی آورده و حمل ونقل داخلی هم روز به روز ضعیفتر شده است. شفافیت در امر حملونقل بینالمللی همچنین باعث ورود ارز به کشور میشود و بازاریابی مناسب بینالمللی زمینه اشتغال بیشتر جوانان را فراهم میکند.
تن بر کیلومتر با شفافیت در عقد قرارداد حمل و پرداخت کرایه در درون خود زمینهای را ایجاد کرده که تمام متولیان و مرتبطان حملونقل در این زمینه میتوانند به حقوق قانونی و واقعی خود دست پیدا کنند از جمله وزارت دارایی.
با واقعی شدن نرخ حمل و کوتاه شدن دستهای پشت پرده دولت هم به سهم واقعی و دریافت قیمت خدمات خود به سایر اقشار جامعه میرسد..
تن کیلومتر با ارائه طرح پرداخت کرایه حمل مبتنی بر اصول و قاعده یکسان باعث بهوجود آمدن یک سیستم دیجیتالی میشود که در کل کشور از مناقشات بین دستگاههای مختلف حکومتی ذینفع و نظارتی در حملونقل بار جلوگیری میکند و در حقیقت کار قانونگذار و مجری قانون را تسهیل میبخشد وهمچنین اخذ مالیات بر درآمد را مکانیزه میکند که این امر از واقعیتهای نهفته در متن تن بر کیلومتر است.
در مورد بهرهوری ناوگان و صرفهجویی در خروج ارز و بهینهسازی مصرف سوخت کامیون در قسمتهای قبل به تفصیل به نقش تن بر کیلومتر و ماموریتهای آشکار و پنهان اشاره شد. با توجه به جمیع جهات یاد شده اگر کامیوندار در زمان خدمت خود در حملونقل از کرایه واقعی برخوردار باشد و توسط شرکتهای حملونقل مورد اجحاف قرار نگیرد طی پنج سال کارکرد میتواند کامیون فرسوده خود را نوسازی کند و در زمان نوسازی نیازی به کمک بلاعوض دولت ندارد. اگر هم موردی باشد که بهعلت تصادفات شدید در زمان خدمت قادر به نوسازی نباشد دولت میتواند بهصورت وامهای دراز مدت یا میان مدت به کامیوندار جهت نوسازی یا تعویض کمک نماید.
با اجرای تن برکیلومتر دولت میتواند تمام یارانههای تخصیصی به حملونقل را بردارد حتی با شیب ملایم یارانه سرسامآور سوخت را هم میتواند به یک چهارم یا به صفر برساند. البته تن بر کیلومتر هم باید با همین شیب بهروزرسانی شود. بیشک خود نوسازی در امر خروج ارز برای خرید قطعات و لاستیک کمک بزرگی به اقتصاد کشور میکند، نوسازی ناوگان حداقل سوخت مصرفی ماهیانه و سالیانه کشور را در شرایط برابر حمل کالا نسبت به سالهای قبل حداقل ۳۰ درصد کاهش میدهد.
به گفته مالک نخعی فعال بخش حمل و نقل تن بر کیلومتر به معنی نرخ پایه در مناقصات حمل است و اینچنین نیست که در این طرح نرخگذاری تمام و کمال انجام شود و هیچ جایی برای رقابت وجود نداشته باشد.او این توضیح را در رابطه با وجود ابهامات موجود از طرف کارشناسان را بیان کرد.
او که مجری این طرح است آن را با توجه به مواردی نظیر:
1.درنظر گرفتن هزینههای ثابت
2.هزینههای متغیر
3.هزینههای متاثر از زمان
4.هزینههای متاثر از جابجایی کامیون
5.پروفیل طولی راه
6.مسئولیت حمل بر اساس ارزش محموله، شروط ضمن حمل
7.شرایط ترافیکی (ابعاد و اوزان خارج از استاندارد)
8.حمل مواد خطرناک و موارد دیگر با ضرایب مورد نیاز و تحت نرم افزار اکسل اجرا کرده است.
سید دلاور موسوی هدف این طرح را کمک به اقتصاد و بهره برداری بیشتر از منابع انسانی و مالی دانست و ایجاد رقابت های گوناگون بینالمللی وصرفهجویی در زمینههای سوخت و اقلام مصرفی کامیونها و جلوگیری از هدر رفتن منابع ملی، عدم تجمیع ثروت ملی و تقسیم عادلانه یارانههای بیتالمال را از مهمترین دستاورد های آن نامید و گفت: امیدوارم زحمات همه عزیزان چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی مخصوصا جناب مهندس فرامرز مداح و جناب مهندس مالک نخعی به نتیجه برسد و شاهد شکوفایی هرچه بیشتر اقتصاد ایران بزرگ و سرافراز باشیم.
خرید و فروش اطلاعات حمل و نقل و دلالی دربازار کامیون داران
به گفته یکی از رانندههای خود مالک، ساختار سرمایهگذاری از ناوگان فرسوده تا قیمت لیزینگ خودرو که باعث بالارفتن قیمت تمام شده است دلیل تمامی مشکلات رانندگان خودروهای سنگین است.
ناوگان فرسوده و مدرن
محمدمهدی هراتی زاده با بیان این که در چنین شرایطی بدون وجود ناوگان فرسوده، ورود راننده به چرخه سرمایه گذاری غیر ممکن است، افزود: از طرفی همین ناوگان فرسوده و مدرن به دلیل اختلاف دیدگاه مدیریت بهره برداری در عاملیت زمان، جریان دلالی و خرید و فروش اطلاعات حملونقل را فراهم میآورند وهمچنین اختلاف دیدگاه مدیریت بهره برداری در ناوگان به صورت این است که عده ای با انتظاری طولانی به دنبال بهترین گزینه هستند و عده ای دیگر نیز به انتطار زمان برای خرید نمی مانند. وی پیچیدگی مشکلات را منجر شدن موضوعات قرارداد و پیمانکاری با فرار مالیاتی به کارگزاری و پورسانت نامید.( معضلی به نام نوسازی ناوگان برای رانندگان کامیون)
نبود روابط حقوقی مشخص و ترجیح فرایند کارگزاری
این راننده خود مالک همچنین گفت: نبود روابط حقوقی مشخص و ترجیح فرایند کارگزاری که در برخی موارد به پورسانت و تبانی میانجامد؛ با گریزگاه مالیاتی و تضاد منافع برخی مالکان ناوگان مدرن که استهلاک سرمایه و هزینههای گران دلاری دارند، با کارکرد ریالی که فقط برمبنای منافع ناوگان فرسوده تنظیم شده و مناسبات بازار بر آن قرار گرفته، معضل حملونقل است.
فواید ناوگانهای جدید
وی همچنین افزود که ناوگان جدید دارای فواید زیادی است که نصیب مالک خودرو نمیشود و مافع ملی را که با هزینه شخصی و درآمد مساوی نسبت به ناوگان فرسوده حاصل میشود، از جمله:
1.صرفهجویی در مصرف سوخت به ازای هر ماه بین 2 تا سه هزار لیتر سوخت ۳۰۰۰ ریالی(قوانین جدید اروپا برای کاهش مصرف سوخت)
2.بهرهوری ۱۵ تا ۲۰درصدی
3.ایمنی و سیستم تعلیق موثر در حفظ جاده و جلوگیری از حوادث
4.عدم آلایندگی محیط زیست نام برد.(6راهکار عملی برای کاهش آلایندگی محیط زیست)
پرداخت نشدن وام کم بهره مدت دار
این فعال بخش حمل و نقل از اعمال نشدن تفاوتهایی بین ناوگان فرسوده و نو در زمینه مالیات و عوارض نوسازی با محدودیتهای ترافیکی در برنامه توسعه نیز خبر داد و از پرداخت نشدن وام کم بهره مدت دار توسط بازار یارانه با توجه به تحمل رکود از جانب خودرو سازان و صرف شدن سرمایه کامیون داران جدید در بخش خدمات عمومی اعلام نارضایتی کرد و نیز سوال خود را در مورد مالکان خودرو اینگونه بیان کرد: آیا وقت آن نرسیده است رقابت عادلانه شود و مبالغ صرفهجویی سوخت به سرمایهگذار در حساب کاربری و کارکرد مالک هر کامیون مشمول، نزد صندوق توسعه ملی حملونقل اعتبارسنجی و ذخیره سازی شود؟
به نقل از هفتهنامه حملونقل، سایپا دیزل، ایران خودرو، ماموت و ... همه در لیست فروشندگان بدقول هستند که باوجود تأخیر در تحویل نتوانسته اند حداقل پاسخ روشنی به خریداران خود داشته باشند و این عدم پاسخگویی موجب شده تا شاهد تجمعهای متعددی در مقابل نمایندگیهای فروش این سازندگان باشیم.
به تازگی سازندگان به بهانه افزایش قیمت دلار، خواهان دریافت هزینهای بیشتر از خریداران بهعنوان مابهالتفاوت قیمت هنگام ثبت نام و خرید هستند. این امر که عدد قابل توجهی برای خریداران است موجب شده تا در هفته های اخیر بارها تجمعات مختلفی مقابل نمایندگی های شرکت ماموت خودرو و برخی دیگر از شرکت های خودروسازی داخلی به راه بیفتد و خریداران خواهان دریافت خودروهای خود بدون پرداخت قیمتی بیش از قیمت توافق شده قبلی باشند.
یکی از خریداران خودرو که در جمع معترضان بود گفت: زمانی که بحث نوسازی ناوگان فرسوده به میان آمد، دولت خبر از تسهیلات مناسب برای کسانی که خودروی فرسوده خود را تعویض کنند داد و ما هم تصمیم گرفتیم تا خودروی فرسوده خود را عوض کنیم در این بین شرکت های مختلف هم با اعلام شرایط و اعداد و ارقام مناسب به میان آمدند و ما هم پرداخت کردیم. همان زمان اعلام شد که طبق وعده اعلامی و با استفاده از تسهیلات دولتی می توانیم خودروی نو دریافت کنیم اما امروز این شرکتها اعلام میکنند که نمیتوانند با قیمت قبلی خودرو به ما تحویل بدهند و باید مابهالتفاوت را که مبلغ زیادی است را پرداخت کنیم. در صورتی که در زمان پرداخت مبلغ هیچ صحبتی درباره پرداخت هزینه اضافه و ... نبود و الان زمانی است که دولت باید در این امر دخالت کند تا همیشه خریداران در سیبل فشار خودروسازان نباشند.
به نظر میرسد که در این شرایط خودروساز باید این اختلاف قیمت ارز را از دولت مطالبه کند و باید برای جذب مشتری به سراغ دولت برود تا این ضرر و زیان جبران شود.
روز بعد از سخنرانی رئیسجمهور در رابطه با نوسازی ناوگان، خودروسازان اعلام کردند که با این شرایط گفته رئیسجمهور را عملی می کنند اما امروز که دلار گران شده و تولید هزینه بر است، نه دولت دخالت می کند و نه خودروساز، تا کنون چندین مرتبه این اعتراضات و تجمعات مقابل خودروسازی های طرف قرارداد انجام شده اما متأسفانه صدای این اعتراضات در جایی شنیده نمی شود و پاسخ خاصی هم داده نشده است
این اعتراضات علاوه بر ماموت خودرو، در مقابل ایران خودرو و سایپا دیزل هم انجام شده که مدیران این شرکت ها معتقدند که دریافت هزینه های بیشتر تنها در راستای افزایش قیمت ارز روی داده است. این مدیران تأکید می کنند که دریافت چنین مبالغی از سوی همه خودروسازان روی داده است و تنها محدود به شرکت های سنگین ساز نیست و به روالی مرسوم تبدیل شده است و سنگین سازان از این قاعده مستثنا نیستند.
چندی قبل در طرحی، دولت بیان کرد که به صاحبان دو کامیون، یک کامیون می دهد تا باهم شریک شوند. دولت حدود نصف قیمت کامیون های جدید را پرداخت می کند و دو راننده باقی پول کامیون نو را می پردازند با در نظر گرفتن وام 18% برای این راننده ها.
این طرح شامل نوسازی 200 هزار دستگاه کامیون، اتوبوس و مینی بوس می شود و هدف اصلی دولت هم کاهش آلودگی هوا و مشکلات محیط زیست است. در مورد تهران، بیش از 70% آلودگی هوا مربوط به وسایل نقلیه است و در این میان اتوبوس ها و کامیون های فرسوده بیشترین سهم را دارند.
در ایران بیش از 32 هزار کامیون بالای 40 سال عمر دارند. علاوه بر ناوگان حمل بار، مسافران هم در جاده ها سوار خودروهای فرسوده می شوند. عمر متوسط ناوگان حمل مسافر جاده ای حدود 14 سال است که برای مقایسه بیش از دو برابر اروپا است.
در این بین مینیبوسها با متوسط عمر 23 سال، فرسوده ترین ناوگان حمل مسافر در جاده ها هستند. طبق طرح دولت برای خرید ماشین های جدید رانندگان باید 20% پول ماشین را نقد بدهند، 30% را وام با بهره 18% بگیرند و 50% باقی مانده پول خودروی نو را هم دولت می پردازد.
آمارهای وزارت راه و شهرسازی ایران نشان می دهد که در بازار حمل ونقل مسافر هنوز جا برای اتوبوس های جدید وجود دارد. اما در مورد کامیون ها، به گفته مقام های دولت، با کاهش واردات و صادرات، کار کمی شده است.
در سال های پایانی دهه 1380 و آغاز 1390، افزایش قابل توجه واردات دولت، در بخش حمل و نقل جاده ای رونق ایجاد کرد و تعداد کامیون ها افزایش یافت. اما بعد با آغاز تحریم ها و کاهش قیمت نفت، واردات کاهش یافت و کار در صنعت حمل و نقل جاده ای از رونق افتاد. اکنون دولت می خواهد هم از کامیون های فرسوده خلاص شود و هم فکری به حال کامیون داران بیکار بکند.
با وجود الزام دولت برای نوسازی حدود 240 هزار کامیون فرسوده در کشور، بدقولی تولیدکننده و تأخیر در تحویل کامیون نو، صدای خریداران هر دو دسته خصوصی و دولتی را بلند کرده است.